فهرست مطالب
مهریه یکی از ارکان اصلی در عقد ازدواج در فرهنگ‌ها و ادیان مختلف. در جوامع اسلامی، محسوب می‌شود. این مفهوم به عنوان یک نوع تعهد مالی از سوی شوهر به همسر در زمان عقد ازدواج تعیین می‌گردد و میتواند به صورت نقدی یا غیر نقدی باشد. مهریه نه تنها به عنوان یک پشتوانه مالی برای زن در نظر گرفته می‌شود، بلکه از جنبه های معنوی و اجتماعی نیز اهمیت زیادی دارد. در این مقاله، به بررسی انواع مهریه، نحوه محاسبه و دریافت مهریه ، نحوه به اجرا گذاشتن و نحوه وصول مهریه می‌پردازیم.
این مقاله توسط تیم موسسه حقوقی و بین المللی دکتر دانشپور نگارش شده و هرگونه کپی برداری پیگرد قانونی دارد.
مهریه چیست؟
مهریه مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک آن می‌گردد و زوج در قبال به نکاح در آمدن زوجه ملزم و متعهد به پرداخت آن مال خواهد گردید ،البته در مواردی نیز مهریه در قالب تعهد و عملی تجلی می‌یابد که زوج متعهد به انجام آن در قبال عقد نکاح می‌گردد.
ویژگی مهریه چیست؟
با توجه به اینکه مهریه به عنوان یک قرارداد تبعی از عقد نکاح جنبه مالی داشته پس وجود شرایطی جهت تعیین مهریه و صحت آن مد نظر قانون گذار بوده و افراد در تعیین آن بایستی شرایطی ذیل رعایت نمایند:
- مهریه بایستی مالیت داشته باشد، بدین توضیح که دارای ارزش اقتصادی بوده و بتوان آن را با پول سنجید هرچند میتواند مستقیما پول و یا سکه و طلا تعیین گردد و یا انجام تعهدی همچون تدریس و آموزش ابتدایی به کودکان کار باشد.
- مهریه ای که تعیین می‌گردد باید به گونه ای باشد که زن هرموقع اراده نمود توانایی تملک آن را داشته باشد و یقیناً تعیین مهریه همچون جاده ها و یا اموال عمومی و دولتی و همچنین مال موقوفه دارای ایراد اساسی می باشد.
- مرد در صورتی میتواند مالی را به عنوان مهریه تعیین نماید که آن مال متعلق به او باشد. البته تعیین اموال اشخاص ثالث به عنوان مهریه تنها در صورتی امکان پذیر می‌باشد که آن شخص اجازه این امر را صادر نماید که در این صورت تعیین مهریه صحیح خواهد بود.
- حدالامکان باید مهریه را به صورت دقیق تعیین نمایند و طبیعتاً تعیین مقدار و میزان نامعلومی از مالی همچون طلا، زمین و هرکالایی دیگر صحیح نمی باشد.
- تعیین امری که به صورت قانونی ممنوع بوده و نفع عقلایی نیز ندارد نمیتواند به عنون مهریه و صداق تعیین گردد. برای مثال فروش سالانه یک کیلو مواد مخدر
- قانوناً زوج باید توانای تسلیم مهریه را داشته باشد و تعیین مهریه که زوج قادر به تسلیم آن نمی باشد در شرایطی صحیح نمی باشد. برای مثال پیدا کردن انگشتر در داخل دریا که عملا غیر ممکن به نظر می رسد.
مهریه عندالمطالبه یعنی چه؟
مهریه عندالمطالبه یعنی زن هر زمان که بخواهد میتواند درخواست مهریه کند و مرد باید آن را پرداخت کند. حتی در این شرایط زن میتواند از حق حبس خود استفاده کند.
مهریه عندلاستطاعت یعنی چه؟
در صورتی که مرد توان پرداخت مهریه را داشته باشد؛ در این شرایط زن می تواند مهریه خود را درخواست کند و مرد را مجبور به پرداخت آن بکند.
تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه
به هنگام امضا عقد نامه نکاح و در مرحله تعیین مهریه، تعیین عندالمطالبه و یا عندالاستطاعه بودن نحوه پرداخت مهریه از مسائل بسیار مهم و ضروری می باشد که در این مقاله تفاوت آنها مورد بررسی می گردد. در مهریه عندالمطالبه به محض انعقاد عقدنامه، زوجه میتواند بلافاصله به صورت قانونی اقدام به وصول و مطالبه مهریه نماید اما مهریه عندالاستطاعه همان‌گونه که از عنوان آن مشخص می‌باشد به معنای داشتن توانایی مرد در جهت پرداخت مهریه می باشد و مطالبه و وصول مهریه از جانب زوجه در گرو اثبات توانایی مالی زوج در پرداخت مهریه می باشد.
تعیین میزان مهریه تا چند سکه قابل اجراست؟
از دیرباز تا به امروز مساله تعیین میزان مهریه محل بحث فراون بوده و همواره این مساله با چالش هی فروانی همراه بوده است. هرچند تعیین میزان مهریه به تراضی زوجین وابسته بوده و هیچگونه محدودیتی در تعیین میزان آن وجود ندارند اما این امر به صورت عرفی و حتی بعضاً قانونی با چالش هایی مواجه می گردد. بعضی از افراد مهریه را مهم ترین حق مالی زن و به عنوان پشتوانه مالی در ازدواج دانسته و به دلیل اینکه زنان، از حق طلاق برخوردار نیستند، در بسیاری از موارد مهریه را به عنوان اهرمی، برای اخذ رضایت مردان بر طلاق و یا احقاق حقوق زوجه می‌دانند. در سوی دیگر با استناد به پرونده های موجود در دادگاه های خانواده، به راحتی می‌توان مشاهده نمود مهریه سنگین وثیقه و تضمین زندگی زناشویی نمی باشد و در مواقعی زوجه برای رهایی از زندگی مشترک مهریه خود را به صورت کامل می بخشند. در سال 1390 قانون‌گذار در ماده 22 قانون حمایت از خانواده بدون اینکه محدودیتی در اختیار طرفین در تعیین مهریه ایجاد نماید، وصول مهریه را تا میزان 110 سکه را مشمول مقررات اجرای احکام مدنی دانسته است و در صورت عدم پرداخت مهریه، زوج به درخواست زوجه روانه زندان می‌گردد و در پرداخت مازاد بر 110 سکه، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت خواهد بود.
نحوه به اجرا گذاشتن مهریه و نحوه وصول مهریه چگونه است؟
بر اساس قانون و رویه حاکم بر دادگاه ها ابتدا زوجه با مراجعه به دفترخانه ای که عقد نکاح ایشان در آنجا جاری و ثبت گردیده است، فرم وصول مهریه را اخذ و درخواست صدور اجرائیه را در این خصوص تقدیم دفترخانه می نماید و در ادامه با مراجعه به اداره ثبت محل وقوع عقد، روند وصول مهریه را پیگیری نموده و در صورت شناسایی اموالی از زوج اقدام به توقیف آن اموال نموده و با درخواست برگزاری مزایده و فروش اموال توقیفی، اقدام به وصول مهریه از محل آن نمایند. در صورت عدم شناسایی اموال با اعلام انصراف خویش از ادامه روند اجرایی در اداره ثبت با مراجعه به دادگاه اقدام به مطالبه مهریه خویش نماید.
آیا میتواند از پدر شوهر مهریه را وصول کرد؟ دریافت مهریه از ارث پدرشوهر مقدور است؟
از لحاظ قانونی پدر شوهر به هر میزان از لحاظ مالی متمول باشد با این حال با هیچ تکلیفی، جهت پرداخت مهریه ای که بر ذمه زوج می باشد مواجه و روبرو نمی‌باشد. اما اگر در زمان انعقاد عقد و یا بعد از آن طی یک عقد جداگانه، پدر شوهر و یا هر شخص دیگری پرداخت مهریه را تقبل و یا ضمانت نموده باشد، در این حالت زوجه می تواند جهت وصول مهریه به ایشان نیز مراجعه نماید.
دریافت و محاسبه مهریه به نرخ روز ۱۴۰۳
در کشور ما به دلیل اینکه اکثرا به محض وقوع عقد مطالبه مهریه از جانب زوجه صورت نمیپذیرد، گذشت زمان موجب کاهش ارزش مهریه ای می گردد که به صورت وجه نقد توافق و تعیین گردیده است به همین دلیل قانون گذار در ماده 1082 قانون مئنی جهت جلوگیری از ورود ضرر به زوجه تعدیل مهریه را به صورت نرخ روز پیش بینی نموده است. بنابراین مهریه مندرج در عقد نامه به شرطی تعدیل و به با نرخ روز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران محاسبه می گردد که مهریه تعیین شده وجه رایج مملکت باشد.
امکان وصول مهریه از محل ماترک و سهم الارث زوج
اگر زوج فوت نماید و ماترکی از خود برجای گذاشته باشد در این صورت زوجه می تواند مهریه خویش را از محل ماترک متوفی وصول نماید و بدلیل اینکه مهریه زن جز طلب ممتاز می باشد بنابراین به هنگام وصول ،نسبت به سایر طلب های متوفی از ارجحیت و اولویت برخوردار می‌باشد. در برخی مواقع مشاهده می گردد که پدر یا مادر زوج فوت می‌نماید، اگر ماترکی از متوفی باقی مانده باشد، زوجه میتواند به میزان سهم الارثی که به شوهرایشان تعلق میگیرد اقدام به وصول مهریه از آن محل نماید.
قانون جدید مهریه ۱۴ سکه، برای مهریه سقفی مشخص شده است، اگر در زمان عقد، مقدار مهریه توسط زوجه تعیین نگردد و به آینده موکول شود، دفاتر ازدواج مکلف هستند، برای ثبت مهریه بالاتر از ۱۴ سکه در مورد وضعیت مالی مرد تحقیق کنند.
درخواست طلاق چه از طرف مرد و یا چه از طرف زن باشد، مهریه به زن تعلق میگیرد. پس از تایید طلاق از طرق دادگاه و رسمی شدن آن، زن میتواند مهریه خود را طلب کند. مهریه توسط توافق قبلی در حین ازدواج و یا تعیین مبلغ مهریه توسط دادگاه، پرداخت می‌شود.
حداقل مهریه در صیغه موقت، مانند ازدواج دائم، یک سکه بهار آزادی می‌باشد. مبلغ مهریه میتواند در حین مراسم صیغه تعیین گردد و یا به صورت نا مشخص بماند و در آینده تعیین شود.
طبق قانون جدید که در سال ۱۴۰۲ منتشر شد، تنها در صورتی که مبلغ مهریه عقد دائم برابر ۱۱۰ سکه بهار آزادی باشد، مرد مشمول اجرای حکم و حبس در خصوص مهریه، می‌باشد.
مالیات مهریه از ۱۵ تا ۱۰۰ سکه، یک و یک دهم درصد محاسبه می‌شود. میزان مالیات مهریه از ۱۰۱ سکه تا ۲۰۰ سکه، ۲ درصد محاسبه می‌شود و برای مهریه های بیش از ۲۰۰ سکه، نرخ مالیات ۱۵ درصد در قانون مشخص شده است.
در صورتی مهریه به زن تعلق نمیگیرد که عقد نکاح دائم و یا منقطع، باطل باشد و نزدیکی واقع نشده باشد، در این صورت زن حق مهر ندارد و در صورت گرفتن مهریه، مرد میتواند آن را استرداد کند.
اگر سوالی در ارتباط با مهریه دارید، در ادامه برای ما بنویسید. منتظر نظرات و پیشنهادات شما عزیزان هستیم.
